Pompy ciepła do kontroli przez CBA

9 września poseł Janusz Kowalski złożył do Centralnego Biura Antykorupcyjnego wniosek o przeprowadzenie kontroli w Ministerstwie Klimatu i Środowiska w sprawie ministerialnych działań promujących importerów azjatyckich pomp ciepła kosztem polskich producentów urządzeń OZE.

Poseł Janusz Kowalski konsekwentnie domaga się stosowania europejskich norm jakości w stosunku do pomp ciepła dostępnych na rynku polskim i dotowanych z publicznych pieniędzy. Polscy producenci pomp ciepła spełniają unijne normy jakości, natomiast Ministerstwo Klimatu i Środowiska dopuściło znak jakości prywatnej niemieckiej firmy z Berlina po to, aby azjatyckie pompy ciepła nieprzebadane przez certyfikowane laboratoria na terenie Unii Europejskiej uzyskał dofinansowanie z publicznych pieniędzy Polaków. 

Treść pisma z 9 września 2024 r. do CBA:

Poseł na Sejm RP

Janusz Kowalski

Sejm RP

ul. Wiejska 4/6/8

00-902 Warszawa

Szanowna Pani

Agnieszka Kwiatkowska-Gurdak

Szef Centralnego Biura Antykorupcyjnego

Centralne Biuro Antykorupcyjne

Al. Ujazdowskie 9

00-583 Warszawa

Wniosek o podjęcie kontroli w trybie doraźnym

Jako Poseł na Sejm Rzeczypospolitej Polskiej oraz na rzecz wszystkich Obywateli i Beneficjentów Priorytetowego Programu „Czyste Powietrze” (dalej: PPCP), a w ochronie polskiego systemu energetycznego, jednocześnie mając na względzie dyspozycję art. 32 ust. 2 ustawy z dnia 9 czerwca 2006 r. o Centralnym Biurze Antykorupcyjnym, wnoszę o przeprowadzenie kontroli doraźnej w przedmiocie decyzji gospodarczych podejmowanych w ramach działalności:

• Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (dalej: NFOŚiGW) ul. Konstruktorska 3a, 06-732 Warszawa i jego przedstawicieli; 
• Ministerstwa Klimatu i Środowiska (dalej: MKiŚ) ul. Wawelska 52/54, 00-922 Warszawa i jego przedstawicieli; 

polegających na rozporządzaniu środkami publicznymi w związku z realizacją PPCP, a w szczególności dotyczących procedury kształtowania obecnie obowiązujących warunków udzielania dofinansowań, tj. procedury ustalania warunków technicznych dla pomp ciepła uznawanych za koszt kwalifikowany w ramach PPCP oraz celowości dotowania pomp ciepła nieposiadających certyfikacji unijnych laboratoriów, potwierdzających ich parametry techniczne zgodnie z unijnymi rozporządzeniami: 811/2013, 812/2013, 813/2013, 814/2013 i normami: EN14511, EN14825, EN12102, EN15879. 

Kontrola doraźna w NFOŚiGW oraz MKiŚ winna zostać przeprowadzona pod kątem wykluczenia ewentualności działalności godzącej w interesy ekonomiczne państwa oraz jakichkolwiek nadużyć osób pełniących funkcje publiczne w ramach realizacji PPCP, a swym zakresem przede wszystkim obejmować:

1. weryfikację procesu kształtowania obowiązujących wymogów technicznych dla pomp ciepła stanowiących koszt kwalifikowany PPCP oraz uzasadniających ich wpis na listę zielonych urządzeń i materiałów (dalej: Lista ZUM);
2. ustalenie przyczyn nagłej zmiany warunków programowych PPCP – obowiązujących z dniem 14 czerwca 2024 r., uznania certyfikacji HP KEYMARK, EUROVENT, EHPA Q jako potwierdzenia jakości pomp ciepła i dopuszczenia tych urządzeń na Listę ZUM;
3. kontrolę prawidłowości wydatkowania przez NFOŚiGW środków publicznych w rozumieniu ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych wobec aktualnie obowiązujących warunków programowych PPCP;
4. wykluczenie ewentualności nacisku lub wpływu „z zewnątrz” na decyzje osób pełniących funkcje publiczne i odpowiedzialnych za kształtowanie aktualnie obowiązujących warunków PPCP.

Uzasadnienie

Uzasadnienie prawne

Za podstawę prawną niniejszego wniosku należy upatrywać art. 32 ust. 2 ustawy z dnia 9 czerwca 2006 r. o Centralnym Biurze Antykorupcyjnym, który to przewiduje możliwość podejmowania przez CBA działań kontrolnych w formie doraźnej na podstawie zarządzeń Szefa CBA.

NFOŚiGW jest państwową osobą prawną w rozumieniu art. 9 pkt 14 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych, nakierowaną na wdrażanie polityki ekologicznej państwa. Nadto realizuje PPCP, którego celem jest poprawa jakości powietrza oraz zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych poprzez wymianę źródeł ciepła i poprawę efektywności energetycznej budynków mieszkalnych jednorodzinnych.

Działalność NFOŚiGWjest nadzorowana przez ministra właściwego ds. klimatu, tj. Ministra Klimatu i Środowiska (tak art. 400r ust. 1 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska).

Uzasadnienie faktyczne

Od 2018 r. NFOŚiGWpod nadzorem Ministra Klimatu i Środowiska realizuje PPCP.

W dniu 22 kwietnia 2024 r. weszły w życie długo wyczekiwane zmiany warunków programowych PPCP, polegające na uznaniu za koszt kwalifikowany jedynie pomp ciepła, które to zostały zweryfikowane pod kątem zgodności z wymogami technicznymi programu i wpisane na Listę ZUM – https://lista-zum.ios.edu.pl/. Weryfikacja i wpis na listę miały odbywać się poprzez zapewnienie przez producentów/dystrybutorów pomp ciepła raportów z badań przeprowadzonych w niezależnych akredytowanych laboratoriach, zlokalizowanych na terenie EU lub EFTA i tym samym potwierdzających zgodność uzyskanych wyników z danymi w karcie oferowanych urządzeń i ich etykiet energetycznych. Parametry techniczne każdej dotowanej w ramach PPCP pompy ciepła miały być zgodne z unijnymi rozporządzeniami: 811/2013, 812/2013, 813/2013, 814/2013 i normami: EN14511, EN14825, EN12102, EN15879. Ustalono również okres przejściowy do dnia 13 czerwca 2024 r.

Dokumenty PPCP obowiązujące od dnia 22 kwietnia 2024 r. do dnia 13 czerwca 2024 r. dostępne są na stronie internetowej pod adresem: 

https://czystepowietrze.gov.pl/wez-dofinansowanie/dokumenty-programowe/dokumenty-obowiazujace-od-22-kwietnia-do-13-czerwca

Zdaniem MKiŚ głównym celem wprowadzenia ww. zmian w PPCP była ochrona beneficjentów, jak też zapewnienie efektywnego gospodarowania środkami publicznymi w ramach programu.

Wskazuję również, iż przywołane stanowisko MKiŚ znalazło poparcie wielu organizacji branżowych, przedstawicieli instytucji badawczych czy też organów administracji; wszak tylko w taki sposób możliwym było zapewnienie dotowania urządzeń, których jakość została rzetelnie potwierdzona przez akredytowane laboratoria (!). Nadto zmiany te urealniały zasadę wydatkowania środków publicznych w sposób celowy, oszczędny; z uwzględnieniem uzyskiwania najlepszych efektów z danych nakładów oraz optymalnego doboru metod i środków służących osiągnięciu założonych celów (a zgodnie z fundamentalnymi założeniami PPCP).

Natomiast – ku ogromnemu zdziwieniu ogółu – w dniu 10 maja 2024 r. NFOŚiGW opublikował na swej stronie internetowej oficjalny komunikat o nadchodzących z dniem 14 czerwca 2024 r. zmianach programowych i dopuszczeniu możliwości czasowego wprowadzania na Listę ZUM pomp ciepła o europejskich znakach jakości: HP KEYMARK, EUROVENT lub EHPA Q – tj. znakach wydawanych przez prywatne instytucje w oparciu o deklaracje producentów, a nie na podstawie realnie przeprowadzonych badań. Zgodnie z nowymi założeniami PPCP urządzenia te miałyby widnieć na liście do dnia 31 grudnia 2024 r.  

Komunikat NFOŚiGW z dnia 10 maja 2024 r. dostępny na stronie internetowej pod adresem: 

https://czystepowietrze.gov.pl/wazne-komunikaty/lista-zielonych-urzadzen-i-materialow-dluzszy-termin-na-wymagane-badania-techniczne-pomp-ciepla-z-europejskimi-znakami-jakosci

Zapowiadane zmiany zostały przyjęte i obowiązują od dnia 14 czerwca 2024 r. po dziś dzień. 

Dokumenty PPCP obowiązujące od 14 czerwca 2024 r. i obecnie dostępne są na stronie internetowej pod adresem:

https://czystepowietrze.gov.pl/wez-dofinansowanie/dokumenty-programowe/dokumenty-obowiazujace

Tak też mając na względzie powyższe okoliczności – wnoszę o wydanie zarządzania o podjęciu doraźnych działań kontrolnych we wskazanych w petitum wniosku podmiotach, a to z uwagi na konieczność weryfikacji podejmowanych przezeń decyzji gospodarczych. Decyzje te mają bowiem kluczowe znaczenie dla polskiego systemu energetycznego, fundamentów ochrony środowiska, ochrony polskich obywateli i beneficjentów PPCP, jak również środków publicznych. Każde działanie w tak newralgicznej dzisiaj kwestii winno zostać przez organy publiczne dokładnie przeanalizowane oraz posiadać rzetelne uzasadnienie faktyczne i prawne – a co w tej konkretnej sprawie ze względu na brak transparentności może nastręczać szereg wątpliwości.

Działając jako Poseł na Sejm Rzeczypospolitej Polskiej podjąłem kontrolę poselską w NFOŚiGW i otrzymałem dokumentację roboczą, która z pełną stanowczością przemawia za koniecznością ujednolicenia podstaw czy motywów zmian programowych PPCP oraz wykluczenia jakiejkolwiek ewentualności działalności godzącej w interesy ekonomiczne państwa czy też poddania osób pełniących funkcje publiczne w ramach realizacji PPCP naciskom lub wpływom. Analizie winna podlegać w szczególności nagła zmiana decyzji gospodarczych podejmowanych przez MKiŚ i NFOŚiGW w zakresie dotychczasowej metodologii warunkowania pomp ciepła do dotowania w PPCP.

W świetle poczynionych działań kontrolnych przedkładam: 

1. pismo przedstawiciela jednostki branżowej Rotenso sp. z o.o. skierowane do MKiŚ z dnia 6 lutego 2024 r.;
2. korespondencję e-mailową pomiędzy przedstawicielem organizacji branżowej – Wojciechem Zakliką, a przedstawicielami MKiŚ: Podsekretarzem Stanu – Krzysztofem Bolestą oraz Zastępcą Dyrektora Departamentu Ochrony Powietrza i Negocjacji Klimatycznych – Piotrem Łyczko; z dnia 18 marca 2024 r., 19 marca 2024 r. oraz 21 marca 2024 r.;
3. pismo przedstawiciela MKiŚ – Podsekretarza Stanu – Krzysztofa Bolesty skierowane do NFOŚIGW z dnia 27 marca 2024 r.;
4. pismo przedstawiciela jednostki branżowej Klima-Term sp. z o.o. skierowane do MKiŚ z dnia 28 marca 2024 r.;
5. korespondencję e-mailową pomiędzy przedstawicielem organizacji branżowej Pawłem Lechmanem, a przedstawicielem MKiŚ – Zastępcą Dyrektora Departamentu Ochrony Powietrza i Negocjacji Klimatycznych – Piotrem Łyczko z dnia 11 kwietnia 2024 r.;
6. pismo NFOŚIGW skierowane do przedstawiciela MKiŚ – Podsekretarz Stanu – Krzysztofa Bolesty z dnia 16 kwietnia 2024 r.;
7. pismo przedstawiciela jednostki branżowej DAIKIN Airconditioning Poland sp. z o.o. skierowane do MKiŚ z dnia 23 kwietnia 2024 r.;
8. pismo przedstawiciela MKiŚ – Zastępcy Dyrektora Departamentu Funduszy Europejskich – Piotra Kudelskiego skierowane do przedstawiciela jednostki branżowej – Rotenso sp. z o.o. z dnia 25 kwietnia 2024 r.;
9. pismo przedstawiciela jednostki branżowej Viessmann sp. z o.o. skierowane do MKiŚ z dnia 25 kwietnia 2024 r.;
10. pismo przedstawiciela jednostki branżowej Igloo sp. z o.o. skierowane do MKiŚ z dnia 25 kwietnia 2024 r.;
11. pismo przedstawiciela jednostki branżowej Igloo sp. z o.o. skierowane do MKiŚ z dnia 26 kwietnia 2024 r.; 
12. pismo przedstawiciela MKiŚ – Podsekretarza Stanu – Krzysztofa Bolesty skierowane do NFOŚIGW z dnia 30 kwietnia 2024 r. 

Zważywszy na powyższe, wnoszę jak w petitum.    

Janusz Kowalski

Poseł na Sejm RP