Raport pt. „Europejski Instrument Odbudowy – kredyt, który zaciągnie UE”
Europejski Instrument Odbudowy
W poniższym wpisie wyjaśniam, jak wygląda w praktyce mechanizm finansowania Europejskiego Instrumentu Odbudowy (EIO). Dzisiaj opozycja wmawia Polakom, że rzekomo stracimy np. 23 mld EUR dotacji z Unii Europejskiej, które przecież nie są żadną darowizną! To celowa dezinformacja, ponieważ faktycznie Polska nic nie straci – EIO to w istocie kredyt, który być może zaciągnie UE. Polska będzie musiała spłacać nowe zobowiązania przez kolejne 30 lat – w postaci między innymi powiększonej dla Polski składki członkowskiej.
Europejski Instrument Odbudowy przewiduje wydatki na odbudowę UE po pandemii całościowo dla wszystkich państw członkowskich w kwocie 672,5 mld EUR (ceny z 2018 r.), w tym:
- granty na poziomie 312,5 mld EUR – 23,1 mld EUR przewidziane jest dla Polski,
- preferencyjne pożyczki 360 mld EUR – Polska może, ale nie musi skorzystać z tego mechanizmu.
Środki te mają być zgromadzone poprzez zaciągnięcie w imieniu Unii Europejskiej długu przez Komisję Europejską na rynkach kapitałowych. Spłata długu ma potrwać maksymalnie do 2058 r.
Podniesiona składka członkowska Polski w UE w latach 2028-2058 z przeznaczeniem na spłatę 23,1 mld EUR dotacji.
Komisja nie przedstawiła aktualnych prognoz gospodarczych wykraczających poza 2027 r., dlatego określenie skutków finansowych w tym okresie jest utrudnione. Jednak zakładając, że udział Polski w finansowaniu budżetu UE w okresie 2028-2058 mógłby wahać się w przedziale 4,3% – 5%, wtedy łączne koszty spłaty kapitału pożyczek zaciągniętych przez KE z przeznaczeniem na dotacje w kwocie 312,5 mld EUR wynosiłyby w przypadku Polski ok. 13,44-16 mld EUR (w cenach stałych z 2018 r.).
Finansowanie odsetek EIO w latach 2021-2027
W latach 2021-2027 ponoszone będą koszty odsetek tego nowego gigantycznego długu UE na szacowanym poziomie 10,3 mld EUR. Koszt w tym okresie dla Polski przy średniorocznym udziale w finansowaniu budżetu UE na poziomie ok. 4,3% wyniósłby ok. 440 mln EUR. Kwoty niewykorzystane do przewidywanej spłaty odsetek zostaną użyte do przedterminowych spłat pożyczek przed końcem Wieloletnich Ram Finansowych na lata 2021–2027.
W okresie 2028-2058 spłacany będzie kapitał pożyczek w ramach Europejskiego Instrumentu Odbudowy – w tym także 23,1 mld EUR przewidzianych dotacji dla Polski.
Od 2021 r., w przypadku przyjęcia nowej decyzji o środkach własnych, budżet UE finansowany będzie przez następujące kategorie wpłat dokonywanych przez państwa członkowskie (tzw. środki własne UE):
- tradycyjne środki własne (opłaty celne) – państwa członkowskie będą przekazywały 75% pobranych ceł, natomiast pozostałe 25% zostanie w budżetach krajowych jako tzw. koszty poboru,
- zmieniony środek własny oparty na VAT z uproszczoną metodologią wyliczenia wysokości wpłaty (wysokości wpłat z tego tytułu trudna do oszacowania),
- nowy środek własny, mający obowiązywać od 1 stycznia 2021 r., wyliczany w oparciu o masę odpadów opakowaniowych z tworzyw sztucznych niepoddanych recyklingowi (dla państw o poziomie zamożności poniżej średniej unijnej przewidziany został mechanizm redukujący regresywność, w jego wyniku wpłata Polski zostanie w każdym roku obniżona o 117 mln EUR w cenach bieżących) – wysokości wpłat z tego tytułu trudna do oszacowania (wg medialnych informacji przy obecnym poziomie recyklingu w Polsce koszt może wynieść około 430 mln EUR rocznie).
- oraz wpłata z tytułu Dochodu Narodowego Brutto.
Aby umożliwić szybką spłatę pożyczek na rzecz Europejskiego Instrumentu Odbudowy, Komisja Europejska ma w najbliższym czasie przedstawić propozycje nowych opłat i podatków, które obciążą państw członkowskie:
- węglowej opłaty wyrównawczej (carbon border adjustment mechanism) oraz podatku cyfrowego, z zamiarem ich wprowadzenia od 1 stycznia 2023 r. – w skali całej UE Komisja przewiduje pozyskiwać od 5 do 14 mld EUR rocznie,
- środka własnego opartego o system ETS (Europejski System Handlu Emisjami) z możliwością jego rozszerzenia o sektor lotniczy i morski – w skali całej UE Komisja przewiduje pozyskiwać około 10 mld EUR rocznie,
- środka własnego, podatek cyfrowy od przedsiębiorstw o rocznym obrocie powyżej 750 mln EUR w skali całej UE, Komisja Europejska przewiduje pozyskiwać do 1,3 mld EUR rocznie,
- Komisja ma również pracować nad propozycją środka własnego, opartego o podatek od transakcji finansowych (FTT).
Przyjęcie jednej lub wielu z powyższych propozycji w 2023 r. lub później wpłynęłoby w dużej mierze na dodatkowy udział Polski w finansowaniu Europejskiego Instrumentu Odbudowy, ponieważ z dużym prawdopodobieństwem Polska będzie włączona do grupy państw objętych dodatkowymi opłatami.
W przypadku długu zaciągniętego na udzielenie państwom członkowskim preferencyjnych pożyczek zakłada się, że zostanie on terminowo spłacony przez te państwa. Jednakże w przypadku, gdy zatwierdzone środki zapisane w budżecie UE okażą się niewystarczające na realizację zobowiązań lub państwa, którym udzielono pożyczek stałyby się niewypłacalne, pozostałe państwa członkowskie udostępnią Komisji niezbędne środki (proporcjonalnie do udziału w Dochodzie Narodowym Brutto UE) – zatem wszystkie państwa członkowie – w tym Polska – będą składać się na inne bankrutujące państwo.
