Konstytucyjna ścieżka prawna delegalizacji Platformy Obywatelskiej
Trybunał Konstytucyjny jest właściwy w zakresie kontroli zgodności z Konstytucją celów lub działalności partii politycznych. Przedstawiam konstytucyjną ścieżkę prawną zdelegalizowania Platformy Obywatelskiej, której działalność jest sprzeczna z Konstytucją RP. W przypadku likwidacji PO środki finansowe będą przekazywane na rzecz instytucji charytatywnej, co zresztą dotyczy całości Funduszu Wyborczego.
Wyłączna kompetencja Trybunału Konstytucyjnego
Orzekanie o zgodności z ustawą zasadniczą celów lub działalności partii politycznych należy do wyłącznej kompetencji Trybunału Konstytucyjnego. Nie jest więc dopuszczalne żądanie uznania za nielegalną działalności partii politycznej np. w trybie protestu wyborczego (SN – I NSW 213/19). Ustawa zasadnicza, w szczególności zaś te jej postanowienia, które odwołują się do zagadnień związanych z tworzeniem (art. 11 Konstytucji), programem i zasadami funkcjonowania (art. 13 Konstytucji) partii politycznych, pozostaje głównym wzorcem kontroli przyjmowanym przez sąd konstytucyjny (MS, t. II, s. 1167; TK – Pp 1/99).
Ustrojodawca wyraźnie rozdziela przy tym przedmiot kontroli wykonywanej przez Trybunał Konstytucyjny, odróżniając weryfikację celów partii politycznej od badania zgodności z Konstytucją jej działalności.
Kontrola celów partii dokonywana przez sąd konstytucyjny ma za przedmiot treści (nie zawsze mające walor normatywny) dekodowane nie tylko z postanowień statutu czy programu partii, ale również za pomocą innych form (np. znaki graficzne; TK – Pp 1/10). Weryfikacja zgodności z Konstytucją działalności partii obejmuje wszelkie czynności faktyczne i prawne, podejmowane zarówno w relacjach zewnętrznych, jak i wewnętrznych.
Przede wszystkim zakazane jest istnienie partii politycznych i innych organizacji odwołujących się w swoich programach do totalitarnych metod i praktyk działania nazizmu, faszyzmu i komunizmu, a także tych, których program lub działalność zakłada lub dopuszcza nienawiść rasową i narodowościową, stosowanie przemocy w celu zdobycia władzy lub wpływu na politykę państwa albo przewiduje utajnienie struktur lub członkostwa (art. 13 Konstytucji).
Przyjęte jest też, że, działając na podstawie art. 188 pkt 4 Trybunał Konstytucyjny, orzeka nie tylko o naruszeniu art. 13 Konstytucji, ale również innych jej przepisów. Biorąc pod uwagę ratio koncepcji demokracji zdolnej do obrony, należy przyjąć, że orzeczenie o niezgodności celów lub działania partii politycznej może oznaczać również niezgodność z innymi przepisami Konstytucji. Stanowisko to dotyczy zarówno kontroli prewencyjnej, poprzedzającej ich utworzenie, jak i następczej, umożliwiającej ich likwidację.
O jakiej sprzeczności z Konstytucją mowa, jeśli chodzi o cele Platformy Obywatelskiej?
„100 konkretów na 100 dni” – zapowiedź łamania Konstytucji RP
„100 konkretów na 100 dni” stanowiący program wyborczy Platformy przewiduje w pkt. 25 „Nielegalni sędziowie dublerzy zostaną odsunięci od orzekania”.
Pomijając czysto kolokwialne określenia „nielegalni”, „dublerzy” jest to wyraźna zapowiedź złamania art. 7, art. 180, art. 194 ust. 1, art. 179 Konstytucji, gdyż w polskim systemie prawnym nie ma norm prawnych przyznających Sejmowi kompetencję do odwołania jakiegokolwiek sędziego, unieważniania czy uchylania jego powołania, unieważniania wyroków sądów lub trybunałów. Wszyscy sędziowie są powoływani na podstawie Konstytucji (art. 194 ust. 1 Konstytucji w przypadku sędziów Trybunału Konstytucyjnego, art. 179 Konstytucji w przypadku pozostałych sędziów), jest to wyłącznie materia konstytucyjna, zatem uchylenie czy weryfikacja wyboru mogłyby nastąpić tylko w trybie konstytucyjnym. Skoro takiego trybu w Konstytucji nie ma, to nie ma też możliwości podważania wyboru sędziów: ani sędziów Trybunału Konstytucyjnego, ani sędziów sądów powszechnych, administracyjnych czy Sądu Najwyższego.
„100 konkretów na 100 dni” stanowiący program wyborczy Platformy przewiduje w pkt. 25 „Zlikwidujemy neoKRS i utworzymy Krajową Radę Sądownictwa w składzie zgodnym z Konstytucją”. Jest to wyraźna zapowiedź złamania art. 7, art. 180, art. 187 Konstytucji, gdyż brak jest możliwości „likwidowania” jakiegokolwiek organu konstytucyjnego. Nie można też odwoływać jego kadencyjnych członków. Wybór sędziów – członków KRS nastąpił na 4-letnią kadencję i nie ma prawnej możliwości ich odwołania.
PO niszczy niezawisłość sędziowską
Nawet samo formułowanie planów usunięcia (weryfikacji) sędziów wywołuje wśród nich efekt mrożący. Niezawisłość sędziowska stanie się fikcją, jeśli sędziowie nie będą mieli pewności stosunku służbowego i nie będą mogli oczekiwać, że bez względu na treść wydawanych orzeczeń nikt nie będzie próbował usunąć ich z urzędu. Jest to oczywista próba zastraszenia i podporządkowania sędziów przez polityków koalicji PO-Lewica-Trzecia Droga i stanowi naruszenie zasady nieusuwalności sędziów (art. 180 ust. 1 Konstytucji) i zasady niezawisłości sędziowskiej (art. 178 Konstytucji).
Zapowiedzi unieważniania orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego są złamaniem art. 190 ust. 1 Konstytucji, wedle którego „orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego mają moc powszechnie obowiązującą i są ostateczne”.
Niekonstytucyjny „dekret” Adama Bodnara
Planowana przez urzędującego ministra sprawiedliwości z rządu koalicji PO-Lewica-Trzecia Droga zmiana (projekt z dnia 14 grudnia 2023) rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości zmieniającego rozporządzenie – Regulamin urzędowania sądów powszechnych stanowi oczywistą i rażącą niekonstytucyjność, w szczególności pogwałcenie niezawisłości sędziowskiej, niezależności władzy sądowniczej i konstytucyjnej hierarchii źródeł prawa. Niezgodny z art. 179 Konstytucji jest projektowany § 43 ust. 1a Regulaminu urzędowania sądów powszechnych przewidujący odsunięcie znacznej kategorii sędziów od przydziału wskazanych tam spraw.
Przedłożony przez Ministra Sprawiedliwości § 118a rozporządzenia stanowi wskazówki dla sędziów co do merytorycznej treści wyroków, naruszając art. 178 ust. 1 Konstytucji oraz zasadę trójpodziału władz (art. 10 Konstytucji), stanowi drastyczną ingerencję w sferę niezawisłości sędziowskiej, jakiej nie znał nawet ustrój sądownictwa w okresie PRL, gdy wydawane były „wytyczne wymiaru sprawiedliwości i praktyki sądowej”, zniesione w roku 1989 wraz z upadkiem komunizmu. Podkreślić przy tym należy, że nawet w okresie PRL wytyczne takie były uchwalane przez skład całej izby lub przez Zgromadzenie Ogólne Sędziów Sądu Najwyższego, a nie narzucane aktem władzy wykonawczej. Nawet komunistyczny reżim nie odważył się wpływać na treść orzeczeń sądów powszechnych w drodze aktu wykonawczego Ministra Sprawiedliwości.
Niekonstytucyjny list Adama Bodnara do sędziów
Pismo urzędującego ministra sprawiedliwości z rządu koalicji PO-Lewica-Trzecia Droga z dnia 13 grudnia 2023 r. skierowane do sędziów koordynatorów, w którym, naruszając art. 178 ust. 1 (niezawisłość sędziowska), 87 Konstytucji (hierarchia źródeł prawa), wskazuje, że sędziowie powinni stosować wyroki Trybunału Sprawiedliwości UE – Europejskiego Trybunału Praw Człowieka zamiast polskich ustaw i Konstytucji, i negatywnie oceniać „status osób powołanych na stanowiska sędziowskie z udziałem KRS w składzie ukształtowanym ustawą z 8 grudnia 2017 r.”. Jest to też złamanie art. 89 ust. 1 pkt 2, art. 176 ust. 2, art. 179 w związku z art. 187 ust. 1 w związku z art. 187 ust. 4 oraz z art. 190 ust. 1 Konstytucji poprzez dopuszczenie pomijania przepisów Konstytucji, ustaw oraz wyroków polskiego Trybunału Konstytucyjnego, jak też umożliwienie samodzielne kreowanie norm dotyczących procedury nominacyjnej sędziów sądów krajowych przez Europejski Trybunał Praw Człowieka lub sądy krajowe w procesie wykładni Konwencji (TK w sprawie K 7/21).
Tryb postępowania
Wedle art. 188 pkt 4 Konstytucji Trybunał Konstytucyjny orzeka w sprawach zgodności z Konstytucją celów lub działalności partii politycznych. Według art. 191 ust. 1 z wnioskiem w takiej sprawie do Trybunału Konstytucyjnego wystąpić mogą m.in. Prezydent Rzeczypospolitej, Marszałek Sejmu, Marszałek Senatu, Prezes Rady Ministrów, 50 posłów, 30 senatorów, Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego, Prezes Naczelnego Sądu Administracyjnego, Prokurator Generalny, Prezes Najwyższej Izby Kontroli, Rzecznik Praw Obywatelskich. Tryb postępowania reguluje ustawa z dnia 30 listopada 2016 r. o organizacji i trybie postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym. W sprawie zgodności z Konstytucją celów lub działalności partii politycznych Trybunał wydaje wyrok, który podlega ogłoszeniu w Monitorze Polskim.
Skutki dla Platformy Obywatelskiej
Delegalizacja to pojęcie szersze od likwidacji. Delegalizacja partii politycznej nie może się ograniczać do pozbawienia jej osobowości prawnej i wykreślenia z ewidencji. Oznacza ona również całkowity zakaz faktycznej jej działalności.
Wykreślenie partii z ewidencji
Wedle art. 44 ustawy o partiach politycznych (u.p.p.), jeżeli Trybunał Konstytucyjny wyda orzeczenie o niezgodności z Konstytucją celów lub działalności partii politycznej, Sąd niezwłocznie wydaje postanowienie o wykreśleniu wpisu partii politycznej z ewidencji. Ewidencję taką prowadzi Sąd Okręgowy w Warszawie. Postanowienie o wykreśleniu wpisu partii z ewidencji nie podlega zaskarżeniu. Postanowienie o wykreśleniu ogłasza się nieodpłatnie w „Monitorze Sądowym i Gospodarczym” oraz przekazuje PKW (art. 15 u.p.p.).
Takie wykreślenie sprawia, że partia przestaje legalnie działać. Wskutek postanowienia Sądu o wykreśleniu wpisu partii z ewidencji partia polityczna podlega likwidacji (art. 45 u.p.p.). Sąd Okręgowy w Warszawie zarządza zatem likwidację partii politycznej i wyznacza likwidatora tej partii (art. 47 u.p.p.).
Brak subwencji z budżetu dla PO
Skutki dotyczą też kwestii finansów partii. Wedle art. 28 u.p.p. partie otrzymują subwencje z budżetu państwa. Wedle art. 31 ust. 3 up.p. w przypadku likwidacji partii wskutek orzeczenia TK o niezgodności z Konstytucją celów lub działalności partii, subwencja nie jest wypłacana począwszy od miesiąca następującego po miesiącu, w którym Sąd zarządził jej likwidację.
Brak dotacji dla PO
Podobnie ma się z dotacjami. Wedle art. 150. i 151 ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r. Kodeks wyborczy każda partia polityczna otrzymuje dotację podmiotową za każdy uzyskany mandat posła i senatora oraz europarlamentarzysty. W przypadku likwidacji partii politycznej środki te przekazywane są na rzecz instytucji charytatywnej, co zresztą dotyczy całości Funduszu Wyborczego partii (art. 150 ust. 7 i art. 151 ust. 6 ustawy Kodeks wyborczy w zw. z art. 37 pkt 3 u.p.p).
